25 Mart 1975’te Suudi Arabistan Kralı Faysal, başkent Riyad‘da suikasta uğradı. Yakın mesafeden, yeğeni tarafından vuruldu.
Petrol Bakanı Ahmed Zaki Yamani, ateş açıldığında kralın yanındaydı. 2017’de kızı Dr. Mai Yamani BBC’ye konuştu:
“O günü hiç unutmayacağım. O acıyı içselleştirdim, hala babamın yaşadığı acıyı hatırlıyorum. Ustası, efendisi ve dostu bu kadar yanında vurulan bir insan düşünün.”
Kral Faysal, selamlaşırken yeğenini öpmek için eğildiğinde art arda ateşlenen üç kurşunla vuruldu.
Son 15 yıldır Kral Faysal’a sadakatle hizmet eden Dr. Yamani’nin babası krala brifing veriyordu ve bu nedenle o kadar yakınındaydı.
Kral Faysal, petrol zengini krallığının üçüncü kralıydı. Kurucu kralın da üçüncü oğluydu.
Hızla hastaneye kaldırılsa da kurtarılamadı.
O gün şehrin birkaç kilometre dışındaki evlerinde, 18 yaşındaki Mai Yamani babasını bekliyordu:
“Babamın kitaplarla çevrilmiş odasında oturuyordum.
“İçeri girdiğinde yüzünde çok garip, acı içinde gibi bir bakış vardı. Doğrudan yemek odasına yürüdü ve bir çığlık attı. Tek bir kelime söylemeyi başarabildi: ‘Felaket'”
Bu hezeyan hali, sakin ve yumuşak mizaçlı babasına uymuyordu.
Baba kızını kollarına aldı ve olanları anlattı:
“Sabah 10’da Kuveytli bir petrol heyeti gelecekti ve sarayda Kray Faysal’la buluşacaklardı. Babam da petrol bakanı olarak krala brifing veriyordu.
“İronik bir şekilde aynı adı taşıyan o prens, Kral’ın yeğeni Faysal Ibu Musaed, Kuveyt Petrol Bakanı’nın başkanlığındaki heyetin içine karıştı ve Faysal daha sonra yeğenine sarılmak için kollarını açtı.
“Yeğeni cebinden küçük bir tabanca çıkarttı ve kralı vurdu. Başına üç el ateş ettiğinde babam da kralın çok yakınındaydı.”
Saldırgan polise, kralın çok yakında duran Yamani’yi de öldürdüğünü sandığını söyledi.
Yamani daha sonra Kral Faysal ile birlikte hastaneye gitti ve burada kralın ölümü teyit edildi.
“O andan sonra her şey sessizleşti. Riyad caddeleri boştu ve sessizlik vardı.”
Reformcu kral
Faysal, 1964’te Suudi Arabistan kralı oldu ve “Batı Avrupa büyüklüğünde bir çölü” yönetmeye başladı.
İngiltere’de “Arap dost” olarak övülüyordu.
O dönemin ünlü BBC Muhabiri David Dimbelby “kralın işinin Ortadoğu’nun en geri kalmış ülkelerinden birini çağdaşlaştırmak” olduğunu söylüyordu.
Fakat bunu tahtını kaybetmeden yapabilecek miydi?
Kurucu Kral Abdülaziz El Suud’un en büyük oğullarından biri olan Faysal, babasının Arap körfezini birleştirme mücadelesinde savaşmış ve bu mücadele sonucu, 30 yıl önce hanedanın adını taşıyan Suudi Arabistan kurulmuştu.
Faysal daha sonra babası öldüğünde tahta geçen büyük ağabeyinin başbakanlığını yaptı.
Faysal tahta geçtiğinde, kurnaz bir politikacı, dindar, çalışkan bir reformcu olmanın yanında dünya başkentleriyle çalışma tecrübesine sahip bir lider olarak görülüyordu.
Aynı zamanda, ülkenin yeni keşfettiği petrol zenginliğini, eğitim, sağlık ve bir yargı sistemi olan modern bir ülkeye dönüştürmekte kullanmak isteyen bir hükümdar diye tanımlanıyordu.
Fakat Kral Faysal’ın reformları, ailenin bağlı olduğu İslami anlayışın daha muhafazakar unsurlarını pek memnun etmemişti.
Faysal, 60’lı yılların ortalarında Suudi Arabistan’ın ilk televizyon kanalını kurduğunda, binaya krala suikast düzenleyen yeğeninin ağabeyinin önderlik ettiği bir saldırı düzenlendi.
Kral Faysal, kızların eğitim görmesininin de önünü açtı.
Dr. Yamani “Kraliçe İffet (ikinci eşi) Suudi Arabistan’da kızların eğitim görmesini başlattı” diyor:
“Okulundaki ilk dokuz kız öğrenciden biri olduğumu gururla söylüyorum. Kral Faysal dini yapıyı eğitim görmeleri halinde kızların daha iyi anne olacağı konusunda ikna etti. Okulun adı Dar el Hanan yani Şefkat Okulu konulmuştu.”
Yamani, 1960’ta Kral Faysal için çalışmaya başladı.
Bu pek alışılmadık bir durumdu çünkü soylular arasından gelmiyordu.
Çok iyi eğitimliydi ve bir avukattı ama Suudi kraliyet ailesine üye değildi.
Kral Faysal, Yamani’nin yazılarını okumuş ve görüşleri dikkatini çekmişti.
“Babam ilk avukatlık bürosunu açtıktan sonra, demokrasi ve iyi yönetim isteyen çok provokatif yazılar yazdı. Yazılara Ebu Mai imzası atılmıştı.
“O dönem veliaht prens olan Faysal ‘Kim bu adam?’ diye araştırmaya başladı. Çünkü hukuki konularda bir danışman arıyordu.”
Kral Faysal daha sonra Şeyh Yamani diye tanınacak Ahmed Zeki’yi petrol bakanı yaptı.
Kral ve bakanı birlikte çalışarak, Suudi Arabistan’a devasa petrol varlıklarınıntam kontrolünü veren ve Arap dünyası ile uluslararası arenada bir güç haline getiren siyaseti geliştirdi.
Güç dengesinde değişim
1973’te İsrail ve Arap komşuları arasındaki savaştan sonra Suudiler dünyanın en büyük petrol üreticisi oldu ve petrolün ilk kez siyasi bir silah olarak kullanıldığı dönem başladı.
İsrail’e destek veren ülkelere petrol tedariki azaltıldı ve dünya petrol fiyatları birden fırladı.
Daha sonra Şeyh Yamani şu mesajı verdi:
“İsrail güçlerinin işgal altındaki Arap topraklarından tamamen çekilmesini istiyoruz. İşte o zaman Eylül 1973 ile aynı miktarda petrol alabilirsiniz.”
Yamani aynı zamanda, petrol fiyatlarındaki büyük artışın, gelişmekte olan petrol üreticisi ülkelerle, kalkınmış ülkeler arasındaki güç dengesini değiştireceğini de kabul etti.
Bu güç değişimi, 1974’te öldürülmesinden bir yıl önce Kral Faysal’ın Time dergisi tarafından “Yılın Adamı” seçilmesiyle iyice tanınmış oldu.
Dr. Yamani, “Katilin sorunlu bir kişi olması dışında asıl suikast nedenini bilmiyoruz. O zaman, 18 yaşındayken babamın acısını hissetmiştim. Şu anda hala hatırlıyorum” diyor.
Şeyh Yamani, 11 yıl daha 1986’ya dek Suudi Arabistan Petrol Bakanlığı görevini yürüttü.
Kızı Yamani ise daha sonra ABD’de üniversiteye gitti ve Oxford’dan doktora alan ilk Suudi kadın oldu.
Arap kimliği konusunda çok sayıda kitap yazdı ve Goldman Sachs gibi bankalar ve Shell gibi petrol şirketlerinin danışmanlığını yaptı.
Metin BBC Dünya Servisi’nin Witness History adlı programından hazırlandı.
